Iδεοψυχαναγκαστική και Σύνοδες Διαταραχές

Αν νιώθεις εγκλωβισμένος σε επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή συμπεριφορές, τότε σίγουρα γνωρίζεις πόσο στρεσογόνο είναι να έχεις ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD). Δεν είναι απλά ότι σου αρέσει να είναι τα πράγματα τακτοποιημένα ή ότι είσαι εξαιρετικά προσεκτικός στις κινήσεις και τις αποφάσεις σου. Πρόκειται για μια συνεχή μάχη με ιδεοληψίες (εμμονικές σκέψεις) τις οποίες είναι αδύνατο να αγνοήσεις. Αυτές οι σκέψεις μπορεί να σε κάνουν να ανησυχείς για πράγματα όπως η ασφάλεια ή η καθαριότητα ή ακόμα και το αν έχεις κάνει κάποιο λάθος ή έχεις άθελά σου βλάψει κάποιον. Έρχονται με μια αίσθηση επείγοντος που μοιάζει ανυπόφορη μέχρι τελικά να «κάνεις κάτι» για να τις κάνεις να φύγουν.

Μπορεί να πιάνεις τον εαυτό σου να ελέγχει πράγματα ξανά και ξανά -όπως να βεβαιώνεσαι ότι έχεις κλείσει την κουζίνα ή έχεις κλειδώσει την πόρτα- ή να περνάς ώρες καθαρίζοντας, επειδή νιώθεις ότι είναι ο μόνος τρόπος για να ανακουφιστείς από το άγχος. Μερικές φορές, αντιλαμβάνεσαι ότι οι τελετουργίες αυτές δεν έχουν καν νόημα, αλλά το να μην τις κάνεις δεν αποτελεί επιλογή αφού το άγχος που τις συνοδεύει είναι ανυπόφορο και δε φεύγει διαφορετικά. Μπορεί να καταφέρνεις να το κρατάς όλο αυτό κρυφό ή να υποφέρουν και οι σχέσεις σου.  Τα αγαπημένα σου πρόσωπα ίσως σου λένε ότι σκέφτεσαι υπερβολικά ή ότι χάνεις άσκοπα χρόνο, αλλά δεν είναι κάτι που εσύ μπορείς να ελέγξεις.  

Νιώθεις ότι αυτό που γίνεται στο κεφάλι σου σε εμποδίζει από το να απολαμβάνεις τη στιγμή, τραβώντας την προσοχή σου μακριά από τα πιο σημαντικά πράγματα. Ακόμα και όταν συνειδητοποιείς ότι οι σκέψεις ή οι πράξεις δεν είναι λογικές, είναι σχεδόν αδύνατο να ξεφύγεις από τον κύκλο της αμφιβολίας και του «τι θα γινόταν αν».

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δεν έχει να κάνει με το αν είσαι υπερβολικά ιδιότροπος ή ελεγκτικός - έχει να κάνει με μια συνεχή (αλλά καθόλου αποδοτική) προσπάθεια να ανακουφιστείς από ένα αμείλικτο άγχος. Με τη σωστή υποστήριξη και τα κατάλληλα εργαλεία, μπορείς να μάθεις να χαλαρώνεις, να ξεφεύγεις από τον θόρυβο των σκέψεων στο μυαλό σου, και να διοχετεύεις τον χρόνο και την ενέργειά σου στα πράγματα που έχουν πραγματικά σημασία.

Αν είσαι κάποιος που παλεύει με το να αποχωρίζεται αντικείμενα, ίσως γνωρίζεις πόσο δύσκολο είναι να ζει κανείς με τη διαταραχή της ‘αποθησαύρισης’ (hoarding disorder). Δεν πρόκειται απλά για την επιλογή να κρατάς «πράγματα» για πρακτικούς λόγους («θα μου χρειαστεί») ή για λόγους συναισθηματικούς («αυτό μου το χάρισε η μητέρα μου»). Πρόκειται για το αφόρητο άγχος και τις  ενοχές που εγείρονται με τη σκέψη να τα πετάξεις, ακόμη και όταν ξέρεις ότι δεν τα χρειάζεσαι.

Βρίσκεσαι περιτριγυρισμένος από αντικείμενα που κάποτε σκόπευες να χρησιμοποιήσεις, να επισκευάσεις ή να οργανώσεις, αλλά ποτέ δεν έφτασες να το κάνεις. Εντωμεταξύ η συσσώρευση συνεχίζεται και η ακαταστασία αυξάνεται ενώ η αντιμετώπισή της μοιάζει αδύνατη. Η ιδέα του να πετάξεις κάτι σε γεμίζει φόβο - τι θα γίνει αν το χρειαστείς αργότερα; Τι γίνεται αν είναι πολύτιμο με έναν τρόπο που δεν μπορείς να δεις τώρα; Τα αγαπημένα σου πρόσωπα χάνουν την υπομονή τους και δείχνουν να μην καταλαβαίνουν τη δυσκολία σου. Αποκαλούν όλα αυτά τα πράγματα «σκουπίδια» και μπορεί να σε πιέζουν να τα ξεφορτωθείς. Για εσένα όμως κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο. 

Η συσσώρευση επίσης συχνά προκαλεί το αίσθημα της ντροπής και ενδεχομένως και μια τάση απομόνωσης. Μπορεί να αποφεύγεις να προσκαλέσεις κόσμο στο σπίτι σου, ανησυχώντας για το πώς μπορεί να σε κρίνουν ή τί μπορεί να σκεφτούν. Ακόμα και όταν τελικά θέλεις να κάνεις μια αλλαγή, η διαδικασία μπορεί να σου φαίνεται ακατόρθωτη, σα να μην ξέρεις από πού να ξεκινήσεις.

Η διαταραχή της συσσώρευσης δεν έχει να κάνει με ακαταστασία ή τεμπελιά- είναι μια σύνθετη πρόκληση που συνδέεται με τα συναισθήματα, τη λήψη αποφάσεων και το άγχος. Με υπομονή, υποστήριξη και καθοδήγηση, μπορείς να λάβεις μέτρα για να ανακτήσεις τον έλεγχο, να μειώσεις την ακαταστασία και να επαναφέρεις στον χώρο που ζεις μια αίσθηση ασφάλειας.

Αν είσαι κάποιος που νιώθει να κατατρώγεται από σκέψεις σχετικά με την εμφάνισή του, ίσως καταλαβαίνεις πόσο δύσκολο είναι να ζει κανείς με τη Σωματική Δυσμορφική Διαταραχή. Δεν πρόκειται απλώς για ανασφάλεια σε σχέση με την εμφάνιση ή μια αίσθηση αμηχανίας. Είναι μια έντονη ενασχόληση με σημεία του σώματος σου τα οποία εσύ αντιλαμβάνεσαι ως σοβαρά ελαττώματα και τα οποία οι άλλοι μπορεί να μην παρατηρούν καν. Μπορεί να περνάς ώρες κολλώντας σε ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό σου, όπως το δέρμα, η μύτη ή τα μαλλιά σου, πεπεισμένος ότι φαίνεται παράταιρο, αντιαισθητικό ή μη φυσιολογικό.

Αυτή η συνεχής ανησυχία μπορεί να είναι αφόρητη και εξαντλητική. Μπορεί να βρεθείς να ελέγχεις επανειλημμένα τον εαυτό σου στους καθρέφτες ή και να τους αποφεύγεις εντελώς, ή να αναζητάς συνεχώς επιβεβαίωση από τους άλλους σχετικά με την εμφάνισή σου. Αυτές οι συμπεριφορές όμως βοηθούν μόνο στο να νιώσεις προσωρινά ανακουφισμένος πριν επιστρέψουν ξανά οι αμφιβολίες. Μπορεί επίσης να καταβάλλεις μεγάλη προσπάθεια να κρύψεις το θεωρούμενο ελάττωμά σου χρησιμοποιώντας μακιγιάζ, ή φορώντας συγκεκριμένα ρούχα. Ίσως και να αποφεύγεις εντελώς τις κοινωνικές συναναστροφές από φόβο για το πως μπορεί να σε βλέπουν οι άλλοι. 

Τα αγαπημένα σου πρόσωπα ίσως να μην καταλαβαίνουν απορρίπτοντας τις ανησυχίες σου ως «ματαιοδοξία» ή λέγοντάς σου ότι φαίνεσαι μια χαρά. Οι διαβεβαιώσεις τους όμως δεν ανταποκρίνονται στην ένταση αυτού που νιώθεις εσύ μέσα σου. Οι σκέψεις μπορεί να καταλάβουν την ημέρα σου, επηρεάζοντας τη δουλειά σου, τις σχέσεις σου ακόμα και την ικανότητά σου να απολαμβάνεις την ίδια τη ζωή.

Δεν είναι εύκολο να ζεις με δυσμορφοφοβική διαταραχή. Μπορεί να νιώθεις μόνος και απομονωμένος. Είναι όμως σημαντικό να γνωρίζεις ότι δεν πρόκειται για ματαιοδοξία ή επιφανειακή συμπεριφορά. Πρόκειται για μια βαθιά ανησυχητική κατάσταση που συνδέεται με το άγχος και την αντίληψη του εαυτού. Με τη σωστή υποστήριξη και θεραπεία, μπορείς να μάθεις να αμφισβητείς αυτές τις σκέψεις, να μειώσεις τον έλεγχό τους στη ζωή σου και να συμφιλιωθείς με το πώς βλέπεις τον εαυτό σου.